Protokół autoimmunologiczny (AIP) to modyfikacja diety paleo, która ma za zadanie ułatwić remisję chorób autoimmunologicznych. Zakłada jednak sporo restrykcji i wyrzeczeń. Czy na pewno potrzebny jest każdemu z chorujących?

Przyglądnijmy się tematowi.

Czym w ogóle jest choroba autoimmunologiczna?

Od tego pytania zacznijmy – to moment, w którym nasz układ odpornościowy jest nadmiernie aktywny i atakuje własne tkanki, w wyniku czego mamy do czynienia z przewlekłym stanem zapalnym. Przykładowo, w chorobie Hashimoto obiektem ataku staje się gruczoł tarczycy (o chorobach tarczycy przeczytasz tu). Medycyna konwencjonalna w takiej sytuacji poleca sięgnąć po leki przeciwzapalne i sterydy, których głównym celem będzie stłumienie układu odpornościowego – nie do końca idealne rozwiązanie, bo równocześnie powinniśmy się skupiać na wyciszeniu produkcji przeciwciał i wzmacniać naszą odporność w odpowiednich obszarach.

W duchu medycyny funkcjonalnej, naszym celem będzie walka z chronicznym stanem zapalnym w połączeniu ze wzmacnianiem naszej odporności – między innymi dzięki leczeniu nieszczelnych jelit, uzupełnianiu niedoborów, eliminacji nietolerancji pokarmowych, alergenów, substancji drażniących i powodujących “stres” organizmu. Tutaj do gry wchodzi dietoterapia i dietetyka kliniczna.

Na czym polega protokół autoimmunologiczny?

Większość osób uznaje AIP za dietę, która ma “naprawić” nasze jelita i pomóc wyciszyć produkcję przeciwciał. Ogranicza, w teorii, substancje, które mogą oddziaływać toksycznie na układ nerwowy – przede wszystkim glikoalkaloidy w warzywach psiankowych. Najczęściej wymieniane psianki na AIP to pomidor, ziemniak, papryka, bakłażan, ale nie zapominajmy o tytoniu, porzeczce, ashwaghandzie i goji. Hamują one działanie cholinesterazy, przez co powodują nagromadzenie się acetylocholiny w organizmie – co może prowadzić, po pierwsze, do zablokowania przekazywania impulsów nerwowych do mięśni, a po drugie, do szeregu objawów ze strony układu pokarmowego: od wymiotów po biegunkę i bóle brzucha.

Poza tym, w AIP mamy również podstawowe zasady diety paleo: wykluczenie zbóż i nabiału, rafinowanych olejów roślinnych, ograniczenie spożywania fruktozy do jednej, maksymalnie dwóch porcji owoców dziennie. Pełną listę produktów i podstawowe zalecenia możecie pobrać poniżej.

>>> TABELA PRODUKTÓW AIP <<<

Czy protokół autoimmunologiczny pomoże?

No właśnie, dobre pytanie. Czy stosowanie tak restrykcyjnego podejścia dietetycznego zawsze jest koniecznością?

Tak naprawdę, nie wiadomo.

Nie mamy solidnych badań naukowych na temat dietoterapii w chorobach autoimmunologicznych, a logiczne argumenty stojące za wszystkimi eliminacjami wydają się być naciągane.

To, co wiemy, pochodzi z setek, tysięcy doniesień badawczych z całego świata – w jednych pokazano wpływ niedoborów witaminy D3 na rozwój autoimmunologii, w innych powiązano gluten z chorobą Hashimoto. To części układanki, które pozwalają stworzyć jadłospis, który pomaga wielu osobom osiągnąć poprawę i remisję objawów – łącząc teorię z doświadczeniem, ale nigdy nie posługując się wyłącznie wiedzą naukową. Nie ma jednego, spójnego, rekomendowanego przez towarzystwa dietetyczne podejścia, a o samym protokole wiemy bardzo mało.

Największa część dowodów ma charakter anegdotyczny, to znaczy, że opiera się na przesłance “Mojej sąsiadce Hani pomogło” – i tego typu przykładów w sieci jest wiele. Nie daje nam to informacji, jak wielu osobom AIP nie pomógł, a ilu wręcz zaszkodził. Internet jest subiektywny – Ci, którzy odniosą sukces, chętnie o tym opowiadają (i słusznie!), Ci, którym się nie udało, nie czują potrzeby się chwalić.

Żeby rzeczywiście coś udowodnić w świetle nauki powinniśmy przeprowadzić badania i mieć grupę odniesienia – tak zwaną grupę kontrolną. Julianne z Nowej Zelandii przeprowadzała wywiady z osobami chorującymi na reumatoidalne zapalenie stawów i stosującymi protokół, na swojej stronie podsumowała też zbiór kilku studium przypadków, gdzie żywienie miało wpływ na remisją objawów. Są też opublikowane w czasopiśmie Journal of Alternative and Complementary Medicine badania dr Wahls na temat protokołu, któremu jednak nie jest blisko do AIP – wyznacza to jednak optymistyczny trend. Daleko tego typu doniesieniom jednak do solidnych badań naukowych, obejmujących wszystkie zasady trafności i rzetelności.

Przyglądnijmy się zaleceniom dr Wahls, która obserwowała 12 osób przez 12 miesięcy. Badani codziennie mieli zjadać

• 6 szklanek surowych zielonych warzyw,
• 3 szklanki warzyw bogatych w siarkę (szparagi, brokuły, brukselka, kapusta, karob, kalafior, jarmuż, jaja),
• 3 szklanki warzyw bądź owoców o intensywnych kolorach (przeważnie chodzi o kolor fioletowy i czerwony).

Do tego dobrze było dorzucić

• 2 łyżki oleju bogatego w omega-3 (najlepiej tranu),
• 200 g mięsa i tyle samo białka roślinnego,
• łyżkę drożdży, mleka roślinne (oho!), 1/4 łyżeczki kelpu i łyżeczkę innych alg.

A jeśli była ochota, dwa razy w tygodniu wysoko-skrobiowe, bezglutenowe węglowodany. Osoby badane uprawiały też aktywność fizyczną, rozciągały się i medytowały.

Efekt?

7 na 9 osób, które zostały wzięte do całościowej analizy, odczuły poprawę, choć ich jadłospis był o niebo mniej restrykcyjny!

Czy warto stosować protokół autoimmunologiczny?

Ciężko odpowiedzieć na tak jednoznaczne pytanie. Ja zawodowo nie mam dobrych doświadczeń z AIP – naprawdę niewielkie grono moich klientów skorzystało na dokładnie tym jadłospisie bez żadnych modyfikacji i praktycznie nikomu go nie polecam. Z pewnością jest to jadłospis bardzo restrykcyjny, mogący prowadzić do niedoborów i generujący u wielu osób sporo stresu. A stres, również ten psychologiczny związany z myślą “O Boże, skąd tu wziąć minimum 150 g węglowodanów, jak niczego mi nie wolno?”, może powodować zaostrzenie objawów choroby. To, moim zdaniem, jeden z głównych problemów z protokołem. 

Jeśli naszym celem jest zatrzymanie autoimmunizacji, musimy spojrzeć na nasz organizm bardziej holistycznie. To, co jemy, będzie miało ogromny wpływ, ale nie ma jednej, uniwersalnej zasady dla wszystkich. Nasz jadłospis jest wynikiem zapotrzebowania, stylu życia, preferencji i upodobań.

Protokół autoimmunologiczny nie rozwiąże wszystkich problemów. Nie możemy też zapominać o innych czynnikach, które mogą leżeć u podstaw stanów chorobowych:

• stres psychologiczny,
• brak aktywności fizycznej lub nadmierna aktywność fizyczna,
• niedobory,
• zaburzenia mikroflory jelitowej, w tym tzw. nieszczelne jelito,
• toksyny,
• alkohol,
• zaburzenia hormonalne: brak okresu, insulinooporność,
• bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty,
• jakość snu,
• przemęczenie,
• pracoholizm…

Nie neguję tego, że protokół autoimmunologiczny pomógł wielu osobom. Jeśli jednak obawiasz się, że sobie nie poradzisz, zacznij od czegoś innego. Wyeliminuj słodycze i żywność przetworzoną. Zacznij się wysypiać. Radź sobie ze stresem. Medytuj. Odpoczywaj. Trenuj mądrze, nie ciężko – i daj sobie czas. Metoda małych kroków to coś, od czego warto zacząć, bo nie zawsze jest sens rzucania się na głęboką wodę.

Anna Przebinda

Jestem z wykształcenia psychologiem, psychodietetykiem i założycielką poradni Z widelcem po zdrowie. Studiuję Nutritional Consultancy w Plaskett Nutritional Medicine College, jestem też w trakcie uzyskiwanie certyfikatu Praktykanta Medycyny Funkcjonalnej w Functional Medicine University. Uczę się zresztą ciągle, bo dietetyka dziś przypomina smoka o wielu głowach – jeśli nie czytasz najnowszych badań, będziesz się cofał. Czytaj dalej…